Mikeli, 21 vjeç, është përballur me sfida pasi temperatura e lartë gjatë fëmijërisë së tij ndikoi në shikimin dhe artikulimin e tij. Megjithatë, kjo nuk e ka penguar atë të sfidojë veten dhe të përballet me sfidat e paraqitura nga të tjerët. Aktualisht studion për gazetari në vitin e dytë dhe aspiron të bëhet zë për shumë të tjerë, që e perceptojnë si të pamundur.

“Gazetaria ka qenë ëndrra ime që në fillim. Por kjo aspiratë e imja u bë objekt talljeje mes shumë bashkëmoshatarëve të shkollës, të cilët më kujtuan se mungesa e disa aftësive fizike nuk më bënte të përshtatshëm për këtë profesion”, - thotë ai.

Aftësitë e kufizuara të tij kanë qenë shpesh arsye për t'u etiketuar me gjuhë urrejtjeje gjatë viteve të arsimimit.

“'Ja ku vjen sërish ai i verbëri i gjymtuar', – kjo është një frazë që kam dëgjuar e që më ka lënduar thellë”, - thotë Mikeli.

Vitet kanë kaluar dhe ai është rritur, por diskriminimi ka vazhduar edhe në universitet, ku Mikeli dhe brezi i ri i gazetarëve po mësojnë për 'peshën' dhe rëndësinë e fjalëve.

“Dëgjoj fjalë që shqiptohen kundër meje, shoh sjellje dhe shikime, disa përpjekje për t'i fshehur ato, por prapë i ndjej dhe i shoh, pasi nuk janë të panjohura për mua.

Në një auditor të madh leksionesh mes studentëve të shumtë, Mikeli ka krijuar rrethin e tij të vogël shoqëror, i cili shërben si një burim i rëndësishëm mbështetjeje. Eri dhe Gjino janë dy vajza me të cilat ai ndan një kohë të konsiderueshme gjatë leksioneve.

Tani sfida e radhës për 21-vjeçaren është punësimi. Mikeli mendon se duhet ende të fuqizojë veten, të mbështetet nga politika gjithëpërfshirëse për t'u bërë një profesionist i mirë.

“Fjalët janë të rënda, kini kujdes se si i përdorni”, - është mesazhi i Mikelit.

Eriselda dhe Evegjeni Gjoka janë lidhur së bashku jo vetëm nga ndjekja e përbashkët e studimeve për gazetari, por edhe nga mbështetja e palëkundur për mikun e tyre Mikelin, djalin me aftësi të kufizuara.

Vajzat janë shoqet më të ngushta të Mikelit jo vetëm gjatë leksioneve dhe seminareve, por edhe jashtë ambienteve të shkollës.

Ato janë aty për të kur ai përballet me sfida, paragjykime dhe gjuhë urrejtjeje.

"Disa komente brutale që të prekin thellë në zemër. Dëgjojmë shpesh komente të tilla të ashpra edhe në fakultet: ‘Për keqardhje e trajtojnë ndryshe’, ‘Nuk komunikon dot, nuk i takon të jetë këtu’, - janë vetëm disa të tilla, tregon Eri.

Evgjenia, ose Gjino siç e quajnë miqtë e saj, shpalos një aspekt të paparë të sfidës së Mikelit.

Ajo tregoi se ka dëgjuar shumë nga studentët të cilët nga njëra anë flasin për gjuhën e urrejtjes dhe bullizmin, ndërsa nga ana tjetër përdorin gjuhë fyese ndaj tij.

"Ata japin mendime ‘boshe’ se si të ndalohet ky fenomen, pavarësisht se janë iniciatorët”, - shprehet Gjino.

Vajzat e pranojnë se miqësia e tyre me Mikelin po u jep një mësim të thellë jete se si të bëhen qenie njerëzore më të mira.

“Çdo individ në jetë ka nevojë për dikë që nuk dorëzohet lehtë, sepse nga guximi i atij personi mund të mësoni edhe shumë mësime. Mos përdorni fjalë për të dëmtuar dikë", - ky është mesazhi i tyre.

Olsi ka një diplomë në gazetari dhe angazhimi i tij i palëkundur ndaj profesionit është i lidhur ngushtë me luftën kundër stereotipeve dhe gjuhës së urrejtjes.

Gjatë viteve, gazetari jo vetëm ka raportuar për lajmet që prekin komunitetin rom, por edhe ka marrë pjesë aktive në diskutime dhe forume të shumta, që trajtojnë çështjet e minoritetit rom.

Gazetari mori përsipër të krijojë një platformë për komunitetin e tij, duke përgatitur lajme në gjuhën rome dhe me përkushtimin e tij u sigurua që ky zë jo vetëm të dëgjohet, por edhe të forcohet në mbarë vendin.

“Në epokën e sotme dixhitale, lajmet transmetohen kudo, pavarësisht vendndodhjes. Pavarësisht nëse jam në sallat e zhurmshme të një aeroporti, zyra të ndryshme apo vende të përditshme, unë jam gjithmonë shumë fleksibël në leximin e lajmeve dhe dërgimin e tyre tek kolegët e mi audio dhe redaktimi.", - na tregon Olsi.

Olsi ka një betejë kundër gjuhës së urrejtjes dhe diskriminimit, sfida me të cilat komuniteti rom përballet në mënyrë specifike në platformat e mediave sociale.

“Përpjekjet e mia kanë ndezur biseda, kanë sfiduar stereotipet dhe kanë nxitur mirëkuptimin mes shikuesve”, - na thotë ai.

“Mos u dorëzoni”- është mesazhi i Olsit për të rinjtë.

Ëndrrat nuk kanë kohë. Këtë më mirë se të gjithë e di Fatma Banka, 37-vjeçarja nga Elbasani, që e takojmë sot si studente gazetarie në vitin e dytë, në Universitetin e Tiranës. 

Ajo është një personazh jo konformist, që shpesh e ka të vështirë që t’i përshtatet mendimin të masës, por kjo gjithmonë ka ardhur me çmim për Fatmën.

Me gjuhën e urrejtjes është ndeshur vazhdimisht, herë nën zë dhe herë me zë të lartë, për shkak se të tjerët mendonin se ajo nuk e kishte vendin aty. “U bëre ti 35 vjeç për shkollë!”, - ka qenë një nga ofendimet më të shpeshta që merrte.

Tani, kur i rikujton këto ngjarje, Fatma reflekton edhe për reagimin e saj, ndoshta do të kishte qenë mirë që të ishte më indiferente.

Siç është edhe shprehja “ua ktheja me të njëjtën monedhë.”. Impulsiviteti e mund racionalen dhe nuk pyet për humbjen e qetësisë, por nuk mundesha dhe nuk mundem akoma të veproj ndryshe, jam akoma kështu.”, – shprehet ajo.

Kurajo është një cilësi që Fatma e ka patur gjithmonë. Kurajo për të vënë drejtësinë edhe atëherë kur ajo mungonte. Gjatë shkollës së mesme ka patur një episod ku gjuha e urrejtjes është shndërruar në një agresion fizik. Fatma i shkoi problemit deri në fund, duke e denocuar atë në polici. Veç policisë, Fatma gjeti mbështetje dhe tek poezitë që krijonte dhe publikoi librin e saj të parë.

Sot Fatma kërkon që zëri saj të dëgjohet fort. Ajo e ndan jetën mes studimeve për gazetari dhe krijimeve poetike. 

 “Duhet të flisni mirë, të ndihmoni njëri-tjetrin, vetëm kështu do të rritemi dhe do të ecim përpara pa urrejtje.”, - është mesazhi i saj.

Xhenson Çela është i ri i fisëm, një djalë i artikuluar, që gjatë bisedës i zgjedh fjalët me eurodicion. Xhenson është jurist në profesion, por ushqen një shpirt artisti dhe është pjesëtar aktiv i komunitetit rom. Si një zë aktiv i çështjeve rinore, por edhe atyre që kanë lidhje me komunitetin që përfaqëson, Xhenson pranon se gjuha e urrejtjes është ndezur sidomos me përdorimin e teknologjisë dhe rrjeteve sociale.  

“Rrjetet sociale i kanë dhënë hapësirë publike çdo njeriu të mundshëm dhe kemi parë se sa shumë keq po përdoren rrjetet sociale edhe për të shpërndarë gjuhën e urrejtjes. Komentojnë pa doreza, përmendin Hitlerin, luftën e dytë botërore… që të them të drejtën është e tmerrshme”, - thotë Xhenson.

Teksa flet për situatën me gjuhën e përdorur në rrjetet sociale, Xhenson gjen mundësinë për të nxjerrë në pah edhe anën pozitive të situatës. 

 “Nga njëra është dhe pozitive, sepse kupton se cili është opinion i shoqërisë, madje mund të nxjerrësh disa statistika nga çfarë “tipologjie” apo “profili” vijnë këto komente. Për këtë mund të merren dhe masa që komentuesit të cilët përdorin gjuhën e urrejtjes të mund të targetohen dhe adresohen me politikat e duhura. Mund të bëhen më shumë fushata ndërgjegjësimi, aty ku është më shumë nevoja”, - sugjeron ai. 

I riu pranon se krijimi i stereotipeve në media është një rrezik i madh, ndaj duhet shumë kujdes. Raste të tilla janë dhe krijimet artistike si filmat, këngët, që pasqyrojnë skena nga jeta e komunitetit rom.

Për të bërë aktivizëm dhe për të luftuar diskriminimin dhe gjuhën e urrejtjes, ai ka zgjedhur një gjini artistike si novela grafike. Një pasion i hershëm me këtë lloj gjinie letrare, sa letërsi aq edhe art, që atij i jep mundësi të jetë i lexueshëm nga të gjitha moshat.

 “E kam parë në planin për të dokumentuar disa ngjarje të ndryshme në një formë që t’i rezistojë dhe kohës. Kam dashur të ndërgjegjësoj një pjesë të konsiderueshme të popullatës, jo vetëm me informacion, por edhe për ta vizualizuar. Dhe kjo është më e lehtë për imagjinatën e lexuesit”, - na shpjegon Xhenson.

Deri më sot, i riu ka shkruar dy novela grafike, ku tematikat janë të lidhura me të drejtat dhe liritë e njeriut dhe me gjuhën e urrejtjes dhe tolerancën, ku personazhet janë anëtarë të komunitetit rom.

Vite më parë, Anita nuk e dinte se një ditë historia e saj personale mund të ishte një zë i fortë për të thënë një të vërtetë, që prek shumë djem dhe vajza, shumë të rinj shqiptarë, që njësoj si ajo, janë tallur apo janë vënë në lojë për shkak të një problemi shëndetësor.

Sot, 19 vjeçarja nga fshati Shtiqën i Kukësit është në vitin e dytë të studimeve për Gazetari dhe Komunikim. Ajo është shpërngulur në Tiranë për të vazhduar studimet, në një nga konviktet pranë shkollës. Sot, ndryshe nga dje, ajo e kupton fare mirë se “peshën” e fjalëve që i thuhen e vendos ajo.

"Që e vogël kam qenë goxha alergjike. Kur koha ndryshon, ndodh që faqet më skuqen shumë dhe, jo pak herë, të tjerët janë tallur me këtë. Disa më kërkonin të vizitohesha, madje të tjerë nuk qëndronin me mua, sepse mendonin që mund të kisha një sëmundje ngjitëse”, - tregon ajo.

Anita ndan me besim historinë e saj, duke menduar se shumë të tjerë mund të kenë të njëjtin problem dhe për shkak të një problemi shëndetësor ata vihen në lojë, etiketohen, madje ndonjëherë bëhen edhe “meme” në rrjetet sociale. Këtu gjuha e urrejtjes merr të tjera kuptime, batutat e “pafajshme” marrin trajtën e paragjykimeve dhe ofendimeve.

“Fokusohu tek qëllimet e tua, qëndro pranë atyre që të bëjnë të ndihesh mirë e të vlerësojnë ashtu siç je, përtej asaj çfarë dukesh”, - na thotë Anita.

Veç këshillave ajo ndan me ne mesazhin: 

“Nuk duket ta shikosh veten përmes syve të të tjerëve.”

David Cuka është fotograf dokumentues dhe i pari djalë transgjinor në Shqipëri. Prej vitit 2016, përmes punës së tij fotografike, u jep zë të drejtave të njeriut dhe është një ndër zërat me aktiv për komunitetin LGBTQIA+.  

Si krijues i projektit “999 portrete” Davidi, përmes takimit dhe fotografimit të më shumë se 1 mijë individë të ndryshëm, ka arritur të nxjerrë një tablo dhe dokumentim të shqiptarëve të kohës që jetojmë.

 “Të qenit artist në Shqipëri është shumë e vështirë, por të jesh dhe artist/fotograf transgjinor është pothuajse e pamundur. Që pas daljes sime të hapur publike si person transgjinor, jeta ime ka ndryshuar rrënjësisht”, - na tregon Davidi.

Ai ndalet veçanërisht tek gjuha e urrejtjes më të cilën është përballur,  e cila është e pranishme qoftë në internet, ashtu edhe është përshkallëzuar me sulme fizike. 

Pavarësisht gjithë sfidave dhe kërcënimeve për arsyen e vetme se është transgjinor, Davidi pranon se ai do vijojë të përpiqet dhe të flasë hapur.

“Njerëzit shpesh herë mendojnë që zëri ynë nuk është i fuqishëm. Për mua, edhe kur jemi vetëm, zëri është një ndër gjërat më të rëndësishme që kemi në jetë. Zë për të mbrojtur veten, zë për të ulëritur të vërtetën tonë, zë për të treguar dhunën për shumë grupe të tjera jo të favorizuara, që detyrohen të jetojnë një jetë në të cilën duhet të luftojnë për të drejta bazike dhe jetësore”, - është mesazhi i tij.