Shqipëria po përballet me një krizë të thellë demografike, e nxitur nga dy faktorë të ndërlidhur: emigracioni masiv dhe rënia e lindshmërisë. Popullsia e vendit po tkurret me një mesatare prej 33,000 personash çdo vit. Ky trend, i analizuar në serinë e dokumentarëve "Shpopullimi", mbështetur nga UNFPA dhe transmetuar në Euronews Albania, thekson nevojën urgjente për politika afatgjata që adresojnë shkaqet themelore të këtij fenomeni.

Ndikimi i emigracionit dhe rënies së lindshmërisë

Emigracioni ka qenë një çështje përcaktuese për Shqipërinë prej dekadash, por të dhënat e fundit tregojnë se vala aktuale e largimeve tejkalon edhe eksodin pas-komunist të viteve ’90. Me një mesatare prej 50,000 shqiptarësh që largohen çdo vit, popullsia ka rënë nga 3.2 milionë banorë në fillim të viteve ’90 në vetëm 2.4 milionë banorë sot. Ekspertët, si demografi Arjan Gjonça, vënë në dukje se ndërsa dikur varfëria ishte shtytësi kryesor i emigracionit, sot largimet motivohen kryesisht nga dëshira për një cilësi më të mirë jete dhe mundësi ekonomike më të mira jashtë vendit.

Në të njëjtën kohë, Shqipëria po përjeton një rënie dramatike të lindshmërisë. Në vitet 1960, gratë mesatarisht lindnin shtatë fëmijë. Deri në vitin 2023, ky numër ka rënë në vetëm 1.2 fëmijë për grua, shumë nën nivelin e nevojshëm për të mbajtur të qëndrueshme popullsinë. Ky ndryshim demografik ka sjellë një plakje të shpejtë të popullsisë, ku përqindja e qytetarëve mbi 65 vjeç pritet të rritet nga 15.2% në vitin 2020 në gati 29% deri në vitin 2050.

Kostoja sociale dhe ekonomike

Pasojat e këtyre tendencave janë të dukshme në të gjithë shoqërinë shqiptare. Zonat rurale, si Kukësi në veri të vendit, po përjetojnë shpopullim ekstrem, duke lënë pas fshatra të braktisura, biznese në vështirësi dhe të moshuar pa mbështetje familjare. Edhe qytetet po preken, pasi profesionistët—veçanërisht të rinjtë e arsimuar—po kërkojnë mundësi jashtë vendit. Ky "eksod i trurit" po dobëson sektorë kyç si shëndetësia dhe arsimi, duke kufizuar aftësinë e vendit për të zhvilluar një ekonomi të qëndrueshme.

Arsimi është njëkohësisht një shkak dhe një pasojë e emigracionit. Shumë prindër inkurajojnë fëmijët e tyre të studiojnë jashtë, duke besuar se kjo u garanton një të ardhme më të mirë. Megjithatë, kjo ka krijuar një cikël të dëmshëm: me më pak nxënës të regjistruar, shkollat në disa zona po mbyllen, duke reduktuar më tej mundësitë arsimore. Eksperti i ekonomisë, Dr. Enriko Ceko, paralajmëron se mungesa e investimeve në arsim ka çuar në një "analfabetizëm funksional," ku nxënësit dinë të lexojnë dhe të shkruajnë, por u mungojnë aftësitë kritike të të menduarit, të domosdoshme për vendimmarrje të ndërlikuara.

Zgjidhjet e propozuara: Një qasje e shumëanshme

Për të adresuar krizën demografike të Shqipërisë, nevojiten strategji të gjithanshme që shkojnë përtej përpjekjeve për të ngadalësuar emigracionin. Ekspertët theksojnë nevojën për politika të synuara në fusha kyçe:

• Investim në arsim: Rritja e buxhetit për arsimin e përgjithshëm dhe profesional për t’u ofruar të rinjve mundësi cilësore brenda Shqipërisë.
• Zhvillim ekonomik dhe industrial: Krijimi i një ekonomie të diversifikuar me vende pune të qëndrueshme, të mbështetura nga avancimet teknologjike dhe investimet në infrastrukturë.
• Përmirësimi i balancës punë-jetë: Sigurimi i kushteve të punës që mbështesin jetën familjare, përfshirë oraret fleksibël, paga të drejta dhe mbështetje për kujdesin ndaj fëmijëve për të inkurajuar lindshmërinë.
• Mbajtja dhe tërheqja e talentit: Zhvillimi i politikave që nxisin punëtorët e kualifikuar të qëndrojnë në Shqipëri ose të rikthehen pas studimeve jashtë vendit.
• Përmirësimi i politikave të migracionit: Në vend që të ndalohet emigracioni, përpjekjet duhet të fokusohen në ta bërë atë një zgjedhje dhe jo një domosdoshmëri, duke siguruar që ata që largohen të vazhdojnë të kontribuojnë në ekonominë shqiptare përmes remitancave dhe investimeve.

Thirrje për veprim

Ekspertët theksojnë se adresimi i shpopullimit nuk është thjesht një çështje statistikore—është një angazhim për të siguruar të ardhmen e Shqipërisë. Qeveria, sektori privat dhe shoqëria civile duhet të bashkëpunojnë për të krijuar një vend ku të rinjtë shohin një të ardhme të qëndrueshme.

Siç thekson Dr. Manuela Bello nga Drejtuese e Zyrës së UNFPA Shqipëri, politikat duhet të bazohen në parimet e të drejtave të njeriut, duke garantuar akses të barabartë në punë, arsim dhe shërbime. Vetëm përmes një qasjeje gjithëpërfshirëse dhe strategjike, Shqipëria mund të ndryshojë kursin e emigracionit dhe rënies demografike, duke hapur rrugën për një të ardhme të qëndrueshme dhe të begatë.